Saklambaç, körebe, yerden yüksek, köşe kapmaca, sek sek, dokuz taş, yakar top, istop ve daha nicesi… Bu oyunlar, çocuk deyince akla gelen oyunlardan sadece birkaçı. Bizleri o günlere götüren, aynı saf duyguları yaşatan bu oyunlar çocukluk dönemiyle özdeşleşmiş ve birçok sportif becerinin öğretilmesine de temel oluşturmuştur.
Sportif becerilerin öğretilmesinde bir yöntem olarak kullanılan bu geleneksel oyunlar beraberinde çocuklara; kazanma ve kaybetme duyguları, takım olma ve birlikte hareket etme yetisi, problem çözme ve mücadele etme gibi birçok beceriyi de kazandırmaktadır. Bu oyunların da temelinde doğum itibari ile gelen hareket etme isteği, refleksif hareketler ve tepki verme durumları yatmaktadır. Çocuklara spor öğretiminde önemli rol oynayan bu dönemi ve sonrasındaki süreci daha yakından incelemek gerekirse;
0-1 Yaş Refleksif Hareketler Dönemi: Bu dönemde bebekler çevrelerinde bulunan kişilerle verdikleri tepki ve hareketler sonucunda iletişim kurabilmektedir. Bebekler ağlama, gülme, tutma, emme gibi birtakım hareketleri ve davranışları bu dönemde sergilemektedir. Bu davranışları genelde istemsiz bir şekilde refleksif olarak ve ihtiyaca cevap arayarak yansıtan bebekler 1-2 yaşta ise ilkel hareketler sergilemeye başlamaktadır.
1-2 Yaş İlkel Hareketler Dönemi: Bu dönemde bebekler istemsiz hareketlerden istemli hareketlere geçiş dönemini yaşamaktadır. Bu hareket ve davranışlar yine çoğunlukla ihtiyaca karşılık olarak yapılsa da bu dönemde oyuna yönelik tekrarlı davranışlar gözlemlenmektedir. Bu hareketler atma, tutma, sıkma, itme, çekme vb. şeklinde adlandırılabilir.
2-6 Yaş Temel Hareketler Dönemi: Bu dönem çocukların oyunla tanımlandığı ve birçok spor branşı ile tanıştığı dönemdir. Tanıştıkları bu spor branşlarının kendilerine özgü temel becerilerini oyunlar aracılığıyla öğrenen çocuklar bu branşlara yönelik temel becerileri kazanmaktadırlar. Bu dönem çoğunlukla çocukların kaba motor becerileri diye adlandırılan atlama, zıplama, yürüme, koşma, dengede durma vb. becerileri kazandığı dönemdir.
7-12 Yaş Çocukluk Dönemi: Bu dönemde çocuklar kaba motor becerilerinin yanında ince motor becerilerini de sergileyerek psikomotor gelişimlerine hız kazandırmaktadırlar. Gelişen motor becerileri sayesinde çocuklar bu yaşlarda birçok spor branşının becerilerini kuralları ile birlikte öğrenmeye başlamaktadır. Çocuklar ilk kez bu gelişim döneminde yarışmacı ve rekabetin olduğu bir mücadele içerisinde görev almaktadırlar. Dayanıklılık, hız, denge, kuvvet ve çeviklik gibi fiziksel güce yönelik ilk çalışmalar aynı zamanda bu dönemde sergilenmektedir.
Hangi Yaşta Hangi Spor Branşları Tercih Edilmeli?
Çocukluk çağında spora başlayan bireyler ile ileri yaşlarda spora başlayan bireyler arasında sağlıklı bir yaşam sürdürülebilmesi açısından oldukça yüksek farklılıklar bulunmaktadır. Çocuk yaşta spora başlayan bireylerin spora daha geç yaşta başlayan bireylere göre sosyal, akademik ve fiziksel olarak daha ileri seviyede oldukları yapılan araştırmalar sonucunda literatüre işlenmiştir. Çocukların doğru sporu seçmeleri de en az erken yaşta spora başlamaları kadar önem arz etmektedir. Yanlış yaşta yanlış spor branşı ile ilgilenen çocuklarda büyüme bozuklukları, kas ve eklem rahatsızlıkları, iskelet sisteminde deformasyon gibi çeşitli rahatsızlıklar meydana gelebilmektedir. Bu ve buna benzer problemlerin yaşanmaması adına çocukların uygun yaşlarda yapmaları gereken sporları şu şekilde sıralayabiliriz;
4-6 Yaş Aralığı: Çocukların daha çok kaba motor becerilerini kullandığı bu yaşlar jimnastik ve yüzme branşları için uygundur. Bu yaş grubu çocuklar daha çok bireysel becerilerini sergilemek istemekte ve “Ben” duygusu ile hareket etmektedirler. Ben duygusu ağır basan çocukların bu yaşlarda takım sporlarına yönlendirilmeleri doğru bir tercih olmayacaktır. Kendi başına bir başarı kazanma gayesi içinde olan ve beğenilme, takdir edilme arzusu güden çocuklar takımdaşlık kavramını bu yaşlarda soyut bir kavram olarak görmektedirler.
7-8 Yaş Aralığı: Bu dönem çocukların el-göz, el-ayak koordinasyonlarını yavaş yavaş geliştirebildikleri dönemdir. Çocuklar kendilerine doğru gelen herhangi bir nesneye karşılık verebilir ve gelen nesneyi takip edebilirler. Bu nedenle bu yaş aralığında çoğunlukla çocuklara tenis ve raket sporları önerilmektedir.
9-10 Yaş Aralığı: Bu yaş aralığı çocukların takım sporlarına başlama yaşları olarak adlandırılan yaş aralığıdır. Kaba motor becerileri tamamen oturan, “Ben” duygusu ile küçük yaşlarda bireysel sporları yaparak tatmin olan çocuklar bu yaşlarda takım sporlarını icra etmek için uygun bir duruma gelmişlerdir. Özellikle futbol, basketbol ve voleybol gibi spor branşları daha çok tercih edilirken; su topu ve hentbol gibi takım sporları da bu yaşlarda ilgi çekmektedir.
11-12 Yaş Aralığı: Bu yaş aralığı birçok çocuğun geleceğine şekil vermeye başladığı ve yeni kararlar alabildiği dönemdir. Bu yaş döneminde çocukların bir bölümü daha önceden başladıkları spor branşlarına devam etme kararı vermektedirler. Bu karar ile beraber ileriye dönük profesyonelleşme düşüncesinin ilk adımları da atılmaktadır. Yine aynı dönemde bir başka grup ise yeni kararlar alıp daha önce başladıkları spordan vazgeçmekte ve kariyerlerine yeni bir yelken açmaktadırlar. Genel olarak bu yaş dönemi branşlar arası geçişlerin en sık olduğu dönem olarak göze çarpmaktadır.
12-13 Yaş Aralığı: Bu yaş grubunda çocuklar fiziksel gelişimleri doğrultusunda biraz daha dikkat, konsantrasyon ve kuvvet gerektiren sporlara yönelim gösterebilmektedirler. Özellikle kürek, okçuluk ve kayak branşları çocukların bu dönemde yapabilecekleri ve hem eğlendikleri hem de beceriler kazandığı spor branşları olarak ön plana çıkmaktadır.
13-15 Yaş Aralığı: Bu dönem ergenlik dönemi ile birlikte maalesef ülke şartlarından da söz etmemiz gereken bir dönem. Çocukların fiziksel olarak en hızlı yol katettikleri bu dönemde çocuklarımız hayatlarını önemli ölçüde etkileyen bir sınava girmektedirler. 4 yıl boyunca okuyacakları lise için en uygun olan liseye gidebilmek adına maalesef bu sefer çocuklar sahada değil masada “YARIŞTIRILMAKTADIR.” Akademik baskının arttırıldığı bu dönemde birçok sporcu yaptığı spora ya ara vermekte ya da tamamen bu sporu bırakmak zorunda kalmaktadır. Yine de sisteme “KAFA TUTAN”, yılmadan, yorulmadan hem sınavına çalışan hem de sporuna devam eden küçük bir grup öğrenci de bulunmaktadır. Genellikle bu yaş grubu daha önceden başlanan spora devam edilen ve gelişme kaydedilen yaş grubudur. Bu yaş grubunda spora yeni başlamak isteyen çocukların yapabileceği sporlar ise ergenlik ile birlikte fiziksel gelişimin artmasına paralel olarak vücut geliştirme, halter, boks ve kick boks olabilmektedir.
Sporun her geçen gün daha da önem kazandığı bir çağda, çocuklarımızın hangi yaşlarda hangi sporları tercih etmelerine yönelik birkaç öneride bulunmaya çalıştım. Dilerim ki çocuklarımızın maddi imkansızlıklar nedeniyle spordan vazgeçmediği ve sınav kaygıları nedeniyle spora ara vermedikleri yıllarda çocuk ve spor üzerine nice yazılarda siz değerli okuyucularımızla beraber oluruz.
Unutmayalım ki;
“Küçük hanımlar, küçük beyler… Sizler hepiniz, geleceğin bir gülü, yıldızı, bir bahtının aydınlığısınız. Memleketi asıl aydınlığa boğacak olan sizsiniz. Kendinizin ne kadar önemli, kıymetli olduğunuzu düşünerek ona göre çalışınız.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
Tüm Dünya çocuklarının 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı kutlarım.
23 Nisan Kutlu Olsun…
Yazan: Serkan ÖZDEMİR
Editöryal Düzenleme: Yiğit Halil KIRCA
